“Wyspiański współczesny”

W sobotniej dyskusji w Teatrze Polskim (Piotr Augustyniak, Anna Augustynowicz, Jarosław Kuisz, Janusz Palikot) elegancko prowadzonej przez Janusza Majcherka, powiedziałem, co myślałem, ale muszę dopowiedzieć (jak zwykle w takich razach).

Choć orzekłem, że retoryka Wyspiańskiego dla mnie zwietrzała, nie chodziło mi o odrzucenie, lecz o dobre przejęcie. Musi być ono zapośredniczone przez odpowiednie przekształcenie sceniczne. Jak u Kantora, którego przywołałem – marionety zamiast osób, rytmika zamiast recytacji. Na przykład – bo każdy musi szukać swego sposobu. Jak Wajda, który “Wesele” wytańczył.

Konrad, zarówno z “Dziadów”, jak i z “Wyzwolenia” pochodzi z innego świata historycznego i społecznego. Dziś nam nie trzeba charyzmatyka, który wyprowadzi nas z domu niewoli, lecz sprawnej demokracji politycznej, opartej na szerokiej bazie społecznej. Dlatego Konrada trzeba grać jako wspomnienie z przeszłości, z koniecznym “efektem obcości”.

Nie ma żadnej jednej “duszy polskiej”, ponieważ nie ma jednego wzoru polskości. Wzór konserwatywno-nacjonalistyczny jest jednym z wielu, a narzucany jako wyłączny, staje się natrętną uzurpacją.

Winniśmy pluralizować naszą rzeczywistość, to znaczy mnożyć wzory kultury, konstrukcje tradycji, rodowody społeczne. One zresztą są zróżnicowane, tylko za słabo wyrażone. Więc trzeba to zróżnicowanie wzmacniać, ze świadomością, że to, co tak dudni, bynajmniej nie zniknie. Ale przecież ma również prawo do swojego wygłosu – w odpowiedniej skali.