Paradoks zwiedzacza
25/10/2021
Jeśli wspomnieć Knossos, to najważniejsze jest to, że udało mi się tam pojechać i szczęśliwie powrócić. Takim starym bowiem już nie pożyczają samochodów, jedynie pod gwarancją wysokiego odszkodowania, którą musiałem podpisać. Udało mi się nie tylko przemknąć autostradą pełną serpentyn, z cudownymi górskimi widokami na błękitne zatoki, ale także przecisnąć przez wąziutkie uliczki Heraklionu, bez jednej rysy lub odprysku. Wracałem z modlitwą tych, co się nie modlą i dojechałem.
W samym Knosssos raczej zawód niż olśnienie. Trzeba tam być, należy to do Kanonu, więc byłem. Ale obcuje się głównie z rekonstrukcjami Evansa, a ponieważ są one wyśmienite, więc podejrzenia rodzą zwątpienie. Te kolumny są zbyt gładkie, te freski za bardzo błyszczące, te kamienie wyszlifowali zwiedzacze podczas ostatniego stulecia…Najbardziej przykre są żelbetowe belki słupowe i stropowe, które dla iluzji czyli niepoznaki, zamalowano drewnopodobną farbą.
Evans był dziewiętnastowiecznym Brytyjczykiem, wiktorianinem, który na pewno miał za sobą europejski Grand Tour i stylizował swoje wykopaliska na modłę tamtego fasonu. Kochał imperialne wymiary, więc je odnajdywał, a znalazł też florencki salon, czyli Piano nobile, portret Paryżanki oraz rzymską łazienkę. Na pewno epokę minojską poznał lepiej od milionów zwiedzaczy, bo ją właściwie odkrył, ale w ogóle nie zwrócił uwagi na ludzki koszt tego zdumiewającego rozmiarem i rozmachem wiekopomnego dzieła. To myśmy budowali piramidy, rwali marmur na świątynie i kamienie na drogi imperialne – pamiętne zdanie Borowskiego, powinno wprowadzać w każde takie miejsce, bo tam nasza krew, pot, kości i ścierwo.
Ani słowa o tym w Knossos, ani słowa w przewodnikach i tablicach informacyjnych i trzeba samemu znaleźć jakiś odłam nie wydeptanego kamienia, żeby poczuć to drgnienie współobecności, o które naprawdę chodzi. Bo przecież po to tam pojechałem i też się udało.
Ale gdyby nie ten Evans, to pewnie nie miałbym tej możliwości…