Z podziwem
22/06/2022
Książka Rocha Sulimy, “Powidoki codzienności. Obyczajowość Polaków na progu XXI wieku”(Iskry, Warszawa 2022), leży mi pod ręką już jakiś czas, a ja czuję się stropiony jej wagą i powagą i nieśmiało zaglądam do poszczególnych rozdziałów, powoli ogarniając całość. Autorowi, Przyjacielowi, od czasu wspólnych lat studiów i mieszkania w akademiku, których nie sposób prawie policzyć, już podziękowałem telefonicznie, ale to przecież akt elementarny wobec tego daru i daleki od nieosiągalnej wobec niego ekwiwalencji.
Podziwiam Rocha za wierność swoim podstawowym tematom i nieprzerwaną konsekwencje w ich rozwijaniu, cieszę się, że nadaje im tak zobowiązujący wyraz, który nas przetrwa. Wiesławowi Uchańskiemu, jego wydawcy, złożyłem już wyrazy uznania, bo rzadko się teraz zdarza, żeby wydawca dzieła naukowego nadawał mu adekwatną formę edytorską. A dyskusja się jeszcze odbędzie i to zapewne niejedna! Pierwsza w siedzibie autora, czyli w Małomierzycach, gdzie mieści się Centrum Rozwiązywania Kluczowych Problemów Humanistyki, i już się na nią zapisuję! A do gościnnego, wyśmienitego stołu Joli, sam się wpraszam!
Gogoliada
17/06/2022
Tego ministra z Pacanowa, który telefonicznie zażądał zwolnienia naczelniczki poczty, za to, że śmiała ona wyrazić się krytycznie o wzroście cen i trudnościach obecnego życia, podobno również zwolniono, choć jak ów przestępczy Mejza, posłem pozostał (każdy głos w sejmie jest teraz “złotą akcją”). Zresztą posła powinni odwoływać wyborcy, bo jest przez nich posłany i niech żyje praworządność!
Ale mnie zastanawia powszechne przemilczenie tego służalczego dyrektora, który “na telefon” kobietę zwolnił. Nawet nie prosił o decyzję na piśmie, tylko zaraz wykonał – do niego zadzwonił wiceminister (jeden ze stu przy-rządowych), a dyrektor, nie zważając na jego kompetencje i nie pytając o racje, migiem spełnia życzenie… Przecież to jest gogolowska sytuacja i nic tu nie działa ludzkiego, ani nawet pragmatycznego, tylko tabela rang!
Do tego nas doprowadzili, wszyscy milczą, nikt na tę żałosną kreaturę nie zwrócił uwagi. Przyzwyczaili się.
Z czego się śmiejecie? Z siebie samych się śmiejecie! Uch, wy!!!
Miłe wspomnienie
16/06/2022
Z tych zaległości – zapisuję tylko wiadomość o żarskim spotkaniu. 5 czerwca, czworo nas, absolwentów tamtejszego liceum, Irena Marciniak (matura 1958), Tadeusz Hałuszczak i Andrzej Mencwel (1957), Michał Sachanbiński (1958), zjechaliśmy się w Żarach, na umawiane od dawna spotkanie. Choć niektórzy z nas nie widzieli się ponad sześćdziesiąt lat (Tadzio z Michałem, a mieszkali ze sobą w internacie szkolnym, podobnie Irena z Tadziem, choć byli sąsiadami), to spotkanie okazało się nadzwyczaj udane. Proszę zobaczyć rozmowę z nami w miejscowej telewizji (tv regionalna Żary, rozmowa 7 czerwca, “Spotkanie po sześćdziesięciu latach”), a przecież na niej się nie skończyło. Gościna u Ireny zasługuje na lepsze pióro niż moje. Stara przyjaźń naprawdę nie rdzewieje!
Przyczyniać się pomału
15/06/2022
Duże zaległości w tych zapiskach, które może uda się nadrobić.
Na początek ten, który czasowo najbliższy: Adam Gopnik, autor Manifestu nosorożca, renowacji liberalizmu zwróconego przeciw prawicowemu autorytaryzmowi i lewicowemu puryzmowi (łącznie z cancel culture), w bardzo ciekawej rozmowie z Katarzyną Wężyk (Magazyn Gazety Wyborczej, Wolna Sobota, 11-12 czerwca 2022, s. 24-25) mówi, że liberalizm, to nie leseferyzm, z “rynkiem na sterydach”, lecz wizja świata oparta na motywach społecznych: więzi, wolności, edukacji. Liberalny inkrementalizm czyli metoda małych kroków, miałby być środkiem na regulowanie zła tego świata, bo jego eliminacja, wbrew wielkim dawnym utopiom nie jest możliwa.
Słowo niestety jest okropne i wzięte zapewne z amerykańskiego (increment, to wzrost, a incremental – przyrostowy, w Słowniku Fundacji Kościuszkowskiej, pochodzi od łacińskiego cremento, powodować wzrost, dźwiękowo niestety zbyt bliskie crematio, czyli kremacji), dlatego raczej się nie przyjmie. Ale mniejsza o termin, bo sens jest ważniejszy – tak, praca nad stopniowymi zmianami ze świadomością przybywania nowych problemów, jest jedynym sposobem na poprawianie tego świata, bo jego zbawienie nie nastąpi na tej ziemi. Pluralizm przeto jest związany nieodłącznie z takim reformizmem (lepsze słowo niż inkrementalizm, wyraźnie opozycyjne wobec rewolucjonizmu i konserwatyzmu), ponieważ do reform się dochodzi razem z innymi, a nie narzuca je “narodowi”, “masom”, “klasom”, itp. Prawie we wszystkim przeto zgadzam się z Gopnikiem, choć nie rozumiem dlaczego swego poglądu nie nazywa liberalizmem społecznym, w odróżnieniu od ekonomicznego. Czy to dlatego, że liberałom to, co społeczne, kojarzy się z socjalizmem, a “socjalizm” bywa wyzwiskiem (jak u Balcerowicza)? Będą jednak musieli się przełamać i niechęć tę odrzucić – jeśli wreszcie, przynajmniej w Polsce, chcą dotrzeć do tych, którzy nie są do nich przekonani. Przeważnie bowiem, u nas, przemawiają jak swoi do swoich. I dostają to, co swoje.
Dlaczego ten inkrementalizm (!?) mnie tak zajął? Może dlatego, że ponad dwadzieścia lat temu napisałem tekst poniekąd programowy pt. Przyczyniać się pomału, publikowany w: Animacja kultury. Doświadczenie i przyszłość, redakcja Grzegorz Godlewski, Iwona Kurz, Andrzej Mencwel, Michał Wójtowski, Instytut Kultury Polskiej UW, Warszawa, 2002, s. 13-26. Wydanie angielskie (Culture Animation. Looking back and forward), tamże, z tą samą datą.
13/06/2022
Ewa Kosowska, Andrzej Mencwel, Tomasz Majewski, Korespondencja a parte, “Prace Kulturoznawcze”, 2021, nr 4, s. 99-114.
Z ponownym podziękowaniem dla Ewy Kosowskiej, która tę korespondencję pobudziła oraz Tomka Majewskiego, który do niej dołączył.
Andrzej Mencwel, Pierwszy malarz Gór Olbrzymich, tamże s. 113-140.
Z podzięką dla Krzysztofa Łukasiewicza, znakomitego redaktora.
Anna Łazar, Agata Sobczak, Rok Wacława Nałkowskiego (zapis spotkania z prof. Andrzejem Mencwelem w Muzeum Zofii i Wacława Nałkowskich, prowadzonego przez Annę Łazar 30 stycznia 2020 roku.
Miałem to spotkanie w dobrej pamięci, teraz potwierdzonej. Dziękuję obu Paniom, szczególnie Annie Łazar.
Andrzej Mencwel, Uniwersytet im. Putina, Gazeta Wyborcza, Wolna Sobota, 4-5 czerwca 2022, s. 15-17.
Wstępna część eseju, który w całości pt. Ponad russkij mir zostanie opublikowany w najbliższym numerze “Przeglądu Politycznego” (172/2022). Dziękuję Adamowi Michnikowi za rekomandację, a Janowi Cywińskiemu za redakcyjną opiekę.