Etnografia biedy i bezradności
30/01/2010
Tomasz Rakowski, Łowcy, zbieracze, praktycy niemocy. Etnografia człowieka zdegradowanego. Słowo/obraz terytoria, Gdańsk 2009.
Rzecz nie dzieje się wśród plemion amazońskich, ani w odległych favelach – dzieje się tu, w Polsce ostatniej dekady – w okolicach Szydłowca i Przysuchy, Wałbrzycha i Bełchatowa, gdzie pracował autor, “antropolog jako wizytator nędzy”. “Najdotkliwsza strona polskiej transformacji” ma w nim swego świadomego, metodycznego i empatycznego badacza.
Tę książkę należy studiować, a będzie się o niej dyskutować.
Podręcznik i pomocnik
29/01/2010
Tolerancyjni. To się dzieje! Towarzystwo Inicjatyw Twórczych “ę”. Warszawa 2009.
Rzecz pomyślana, przemyślana i napisana. Współautorzy m. in. Robert Szuchta, Joanna Tokarska-Bakir, Dorota Jarecka, Paweł Passini, Sylwia Chutnik… Powinna trafić do gimnazjów i liceów jako podręcznik, a do animatorów jako pomocnik.
Dziękuję Katarzynie Szotkowskiej-Beylin i Marcie Białek-Graczyk, które książkę zredagowały i z listowną zachętą mi ją przesłały.
Z Żar
28/01/2010
Jan Janusz Werstler, Pożegnanie jabłoni, Pro Libris, Zielona Góra 2009.
Jubileuszowy wybór wierszy mojego szkolnego jeszcze przyjaciela, poetyckiego kronikarza miasta. Dziękuję i gratuluję.
Wychowanie wychowawcy
27/01/2010
W toku żywej dyskusji nad Etosem lewicy, jaką toczyliśmy w sobotni, mroźny wieczór (23.I) w Nowym Wspaniałym Świecie, czyli w klubie Krytyki Politycznej, doszliśmy do pytania, które było niezamierzoną parafrazą sławnej kwestii z Tez o Feuerbachu Marksa: kto wychowuje wychowawcę? Dyskusję tę, poważnie i treściwie otworzyli Jerzy Jedlicki (esjem mówionym) oraz Agata Bielik-Robson, nadając jej ton właściwy, do którego starałem się dostroić. To oni też, pośród wielu wątków wskazali i ten, kwestionując zarazem antypaternalistyczną orientację, jaką wydobywam z postaw moich bohaterów: Abramowskiego, Brzozowskiego, Radlińskiej, Korczaka zwłaszcza. Antypaternalizm ten, w tej samej mierze jest zwrócony przeciw tradycyjnemu, ziemiańskiemu patronactwu (“dla ludu”), co i nowoczesnemu, inteligenckiemu “uświadamianiu mas”.
Każda międzyludzka relacja, także między-społeczna (między-kulturowa, między-narodowa) winna opierać się na wzajemności, będącej przeciwieństwem wyniosłości. Wzajemność ta, czyli “spotkanie”, “dialog”, w terminach współczesnej filozofii, jest przeciwieństwem “wnoszenia świadomości z zewnątrz” – w terminach minionej ideologii. Janusz Korczak był, nie wiedząc o tym i nie zabiegając o to, antytezą Włodzimierza Lenina.
Marks swoim sposobem, choć pośrednio odpowiedział na pytanie: kto wychowuje wychowawcę? Uczynił to w najsławniejszej tezie jedenastej, w której pojawili się filozofowie, którzy mieli świat zmieniać, a nie tylko, jak dotąd, go interpretować. Ci “nowi filozofowie”, to ideologowie, którzy następnie świadomość zorganizują – w partii zawodowych rewolucjonistów. Skutki tej organizacji znamy nadto dobrze.
Jak na to pytanie odpowiedział Janusz Korczak? Bardzo prosto: wychowawcę wychowują wychowankowie. I to wystarczy. Także jako wzór wszelkiej relacji.
Zapraszam do Łodzi
26/01/2010
Etos lewicy (cd)
“Wraz z “wielkim otwarciem” nastąpił też wielki przypływ idei liberalnych, które z różnych powodów okazały się atrakcyjne w kraju posttotalitarnym. Dlatego, gdy w roku 1990 wydałem napisaną w latach 80.-tych ksiażkę o “etosie lewicy”, została ona przyjęta sympatycznie, ale była jedynie kwiatkiem przy kożuchu, który szyli inni. Z kolei ruchy polityczne, ktore afiliowały się jako lewicowe, nie nawiązywały do historycznego etosu lewicy prawie w ogóle. Myślę – i mam nadzieję – że teraz nadszedł moment zmiany klimatu dla tych wartości.”
Etos lewicy wiecznie żywy – z prof. A. Mencwelem rozmawia Michał Sobczyk. “Obywatel”, nr 1/2010, s. 13-20.
Modernizacja
25/01/2010
Modernizacja Polski. Struktury. Agencje. Instytucje. Redakcja naukowa Witold Morawski. Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne, Warszawa 2010.
To 700 stronnicowe opracowanie (m.in. M.Kula, J.Kochanowicz, A. K. Koźmiński, T. Kowalik, J. Kurczewska, A. Kamiński…) zostało przez Witka Morawskiego nie tylko zredagowane, ale przedtem wymyślone i wydobyte (od autorów). Jako ten, który zawiódł, z tym większym patrzę na nie uznaniem.
cd
23/01/2010
Narracje o Polsce. Pod redakcją Bartosza Korzeniewskiego. Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk, Poznań 2008.
Zbiór otrzymałem wcześniej (podzięka dla p. Bartosza), ale odnotowuję w kontekście książki Roberta Traby, gdyż traktuje on o “możliwym poszerzeniu debaty o polityce historycznej”. W zbiorze między innymi artykuły Bartosza Korzeniewskiego, Przemysława Czaplińskiego, Wojciecha Wrzoska, Wiktora Wernera, Beaty Przymuszały.
Spory o historię (cd)
Robert Traba, Przeszłość w teraźniejszości. Polskie spory o historię na początku XXI wieku. Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 2009.
Bardzo dziękuję autorowi za inspirację i dedykację. Wygląda na to, że będziemy znowu do tych sporów się dopisywać.
Doświadczenia graniczne
21/01/2010
Jacek Leociak, Doświadczenia graniczne. Studia o dwudziestowiecznych formach reprezentacji. IBL PAN, Warszawa 2009.
Jackowi gratuluję i dziękuję, a sobie obiecuję dobre czytanie.